| Գլխաւոր » Յօդուածներ » Իմ յօդուածները |
| В разделе материалов: 23 Показано материалов: 11-20 |
Страницы: « 1 2 3 » |
|
Հեքիաթի սկզբում Էքզյուպերին նշում է իր կյանքի ուղու ամենամեծ բեկումը, որ եղավ 6 տարեկան հասակում, երբ մեծահասակները, տեսնելով իր առաջին ստեղծագործությունները, խորհուրդ տվեցին օձ չնկարել ո՛չ դրսի, ո՛չ էլ ներսի կողմից, այլ հետաքրքրվել աշխարհագրությամբ, պատմությամբ, թվաբանությամբ։ Այս փաստը չէր կարող աննկատ անցնել, այն իր խորը հետքը պիտի թողներ երեխայի սրտում։ Եվ անգամ 42 տարեկան հասակում էության խոր շերտերում դեռևս չսպիացած վերքի ցավը պիտի զգար. «Ահա ինչպես պատահեց, որ ես 6 տարեկան հասակում հրաժարվեցի նկարչի փայլուն ապագայից։ N1 և N2 նկարներով անհաջողության մատնվելուց հետո ես իմ նկատմամբ կորցրեցի հավատս» (6)։ Սա հոգևոր մի մեծ աղետ է, որն առօրյայում իր մասին չէր հիշեցնում։ Բայց անապատում հայտնված մարդուկի պահանջը՝ գառնուկ նկարի՛ր, պիտի նորոգեր կորստի ցավը։ |
Արվեստի մեծ գործը, ինչպես երազատեսությունը, իր ողջ համոզչությամբ հանդերձ, ինքն իրեն երբեք չի մեկնաբանում և երբեք չի ունենում միանշանակ բացատրություն. այն միայն ծնում է պատկեր, ինչպես բնությունն է բույս աճեցնում, իսկ մեզ իրավունք է տրվում այդ պատկերից մեր եզրահանագումները կատարել։|
...Հեքիաթում կա փոքրիկ՝ հեքիաթի համար աննշան ու անկարևոր մի պատմություն։ Այն տեքստում զետեղվել է՝ ասես Փոքրիկ իշխանի մոլորակի մասին հավաստի տեղեկություններ հաղորդելու նպատակով։ Բայց այդ պատմությունն իր հերոսով արդեն թերահավատություն է առաջացնում։ Այսպես՝ Թուրքիայում միայն 1963 թվականին է բացվել գիտատեխնիկական հետազոտական ընկերությունը, այդ երկիրը մինչ այդ չի ունեցել գիտական հիմնարկների միասնական համակարգ, և Սենտ-Էքզյուպերիի փաստարկը սքանչելի հայտնագործություն կատարած թուրք աստղագետի մասին հնչում է հեգնանքի պես։ Ամբողջ հեքիաթում ընդամենը երկու տարեթիվ կա. մեկը 1909 թվականն է, երբ հիշյալ աստղագետը հայտնաբերեց թիվ 612 մոլորակը, մյուսը՝ 1920-ը, երբ աստղագետների միջազգային կոնգրեսում բոլորը համաձայնեցին նրա հետ՝ եվրոպական հագուստով ներկայանալուց հետո միայն։ |
Հետաքրքիր անհամաձայնություն կա, մերժում և հափշտակություն միաժամանակ, մի ներքին պարադոքս։ Հնչում է հանդիմանանք մեծահասակների հասցեին, թե նրանք շատ են սիրում թվեր և միայն դրանցով են պատկերացնում իրերն ու երևույթները, թե նրանք, ովքեր հասկանում են՝ ինչ է կյանքը, ծիծաղում են համարների ու թվերի վրա։ Սակայն միևնույն պահին թիվը այս հեքիաթի անբաժան և ամենահատկանշական տարրն է...|
|
ենտ-Էքզյուպերին ծնվել է 1900 թվականի հունիսի 29-ին Լիոնում՝ կոմս Ժակ դը Սենտ-Էքզյուպերիի ընտանիքում։ ՈՒզում եմ փոքրիկ ուշադրություն հրավիրել 6-րդ ամսվա՝ հունիսի վրա՝ նշելով, որ սա ինքնանպատակ հիշեցում չէ։ ՈՒշադրության արժանի երկրորդ փաստը հունիսի 29-ի՝ շաբաթվա 6-րդ օր լինելն է. այդ օրն ուրբաթ էր, որ շատ ժողովուրդների օրացույցների համաձայն, ինչպես և մշակութալեզվական ավանդույթով՝ մինչև օրս էլ անվանվում է վեցերորդ օր (հայերի հին շաբաթացույցում՝ «վեցշաբթի»)։|
|
«Փոքրիկ իշխանը» այն ստեղծագործություններից է, որ մեծ հափշտակությամբ կարելի է վերընթերցել ու չձանձրանալ։ Սա մի երկ է, որ ստիպում է իրեն վերհիշել ու նորից կարդալ՝ վերապրել տալով գեղագիտական այն հաճույքը, որ պատճառել է նախկինում։ Բայց զարմանալիորեն այդ գեղեցիկ գիրքը վերաբացողն իր համար գոնե մեկ նոր բան է հայտնաբերում այնտեղ։|
|
«Ներաշխարհի» վերջին էջում, ասես ինչ-որ կախարդանքով, հենց գիշերվա խորհրդավորության մեջ աղոտ հայտածվում է մինչ այդ անտեսանելի, անշոշափելի, եթերային էությունը, կարծես հայտնության ականատեսն ես լինում և ունենում ես վերնայինի հետ հաղորդվածի զգացողություն։ Այդպես մահվան հորձանուտից փրկվածներն են պատմում իրենց տեսիլքները։ Ահա իրական Իռենան, նույն ինքը՝ Սերը, «լուսնագիշերեն հիակերտված Կույսը», «կերպարանքը ամպագույն», «սյուքե շղարշի մը մեջ պարուրված», «գիշերագույն մազերու վետքերով խորհրդապսակված», «մեղույշ շրթունք անէագին», իսկ արտևանունքից նրա հայացքում ծավալվող գիշերվա օծությունն է կաթում։ Ահա մի «Մեղեդի ծննդի», որի տողերը առկայծուն աստղերի պես ցրված են «Ներաշխարհի» գիշերային երկնքում։ Առաջին հայացքից թվում է, թե Չրաքյանի բանաստեղծությունը հիմք չպիտի տար Նարեկացու տաղի հետ համեմատության համար, որովհետև վերջինիս վառ ու գունեղ, լույսով ու ջերմությամբ, բույրով ու քաղցրությամբ հագեցած պատկերների կողքին Չրաքյանի էակը գիշերոտ է, գիշերաբույր, գիշերով օծված։ Սակայն ի՞նչն է, որ միտքը տանում է զուգադրելու երկու բանաստեղծներին հենց այս կետում։ Կանացի հմայքի երկու ակունքները, կնոջ էության գեղեցիկ դրսևորումները մի դեպքում արտաքին բարեմասնություններում, նույնքան գեղեցիկ, որքան բնությունը, մյուս դեպքում՝ միստիկ ու խորհրդավոր ներաշխարհում, նույնքան խորհրդավոր, որքան բնությունը։|
|
«Բացարձակին հասնելու համար բացարձակ միջոց մը պետք է և այդ միջոցն է Սերը»։|
|
Ավելի պատկերավոր կլինի, եթե տանք Չրաքյանի նախադասությունների «երաժշտական» վերլուծությունը մեկ նախադասության օրինակով։ «Երգիոնում մը կամբառնար» արտահայտությունը, որն, ըստ էության, գլխավոր անդամներից կազմված պարզ նախադասություն է, հնչում է որպես նախադասության հիմնական մեղեդի՝ երաժշտական մեկ գործիքի կատարմամբ, որ թերևս հենց երգեհոնն է։ Հետո ձայնակցում է մեկ այլ գործիք՝ ծնծղան. «Երգիոնում մը կամբառնար Ծովեն»։ Մի երրորդը, հավանաբար փողային մի նվագարան, իր խորքային արձագանքվող ձայնն է միացնում, և հնչում է՝ «Վիրապային երգիոնում մը կամբառնար Ծովեն»։ Այնուհետև լսվում է հոգևոր երաժշտության մի մոտիվ, երաժշտությունն ավելի ու ավելի ծավալային է դառնում. «Ալելույաներու վիրապային երգիոնում մը կամբառնար Ծովեն»։ Եվ, վերջապես, ասես երգչախումբն է միանում բազմաձայն սիմֆոնիային, և նախադասությունը դառնում է ամբողջական ու ավարտուն. «Անիծագոռ ալելույաներու վիրապային երգիոնում մը կամբառնար Ծովեն» (49)։ Ոչ մի բառ ավելորդ չէ, որևէ բառ ավելացնելն էլ իմաստ չի ունենա, որովհետև, եթե այն չթուլացնի անգամ տողը, ապա ավելորդ պաճուճանք կդառնա։|
Եթե խմբավորելու լինենք միայն փիլիսոփայական և միայն պոետիկ հատվածները, երկու առանձին գրքեր կստացվեն, սակայն դրանցից ոչ մեկը չի կարող կրել «Ներաշխարհ» վերնագիրը։ Եվ նորից կարդալով գիրքը՝ վերստին համոզվում ես, որ միայն իմաստասիրության ու բանաստեղծական երևակայության ներդաշնակ միությամբ հարթած ճանապարհով է կարելի մտնել ներաշխարհ։ |
«Հուզումով, տենդով պիտի խորհիմ, որ ես ալ փիլիսոփայությունը պիտի խառնեմ Արվեստին»։|
|
Չրաքյանը հատկապես շեշտում է գիտելիքների պաշարի և կուտակած տեղեկությունների ծավալի կարևորությունը. «Գիրք մը գրելու համար մատենադարան մը տակնուվրա ընելու է»։ Սակայն միայն գիրք գրելը չէ, որ պահանջում է անսահման աշխատասիրություն, այդպիսի գիրքը «կարդալու համար ալ հարկ է մատենադարան մը տակնուվրա ընել, այսինքն՝ հմուտ ըլլալ, մարզված ըլլալ, կարդալու դժվարին արհեստին վարժ ըլլալ գեթ…»։|
|
Ըստ Չրաքյանի՝ ողջ աշխարհը նյութական է։ Նույնիսկ հոգին սահմաններ չունեցող նյութ է։ «Հոգին սահմանազերծ, անպարագիծ Նյութն է, Նյութին նախնաձևությունն ու վերջնաձևությունը»։ Եվ աշխարհում բոլոր արարածները կազմում են չափազանց նոսր նյութի՝ Հոգու, և խտացված Եթերի՝ մարմնի միասնություն. «Բոլոր էակներն այս երկու ձևերը միանգամայն կկրեն»։